LÁ
Khánh Doãn
Tôi thấy chiếc lá một buổi chiều vàng se lạnh ngoài công viên. Lúc ấy tôi đang lang thang với ông bố già của mình. Tay tôi đang cầm một tạp chí, một mắt đọc bâng quơ, một mắt nhìn bao quát cảnh vật chung quanh. Chiếc lá đập vào mắt tôi vì hình như nó muốn thế. Lá như vừa rơi từ cây, nhưng có thể nó đã rơi từ lâu vì nó nào chịu chạm đất, Mắt tôi dán vào chiếc lá nhởn nhơ, vờ rơi thẳng, rồi ngoi lên lượn vòng, vòng lớn vòng nhỏ, vòng dứt khoát vòng tần ngần. Ngay trước mặt tôi. Tôi bỗng lạnh toát cả người vì chiếc lá dường như có hồn. Đúng lúc bố già bước lom khom đến gần, tôi gọi:
“Bố nhìn chiếc lá kìa!”
Bố tôi ngẩng nhìn, rồi bình thản tiến tới, tay với bắt lá, buông lá xuống đất rồi chân lập tức đạp lên lá. Chiếc lá không còn nữa. . “Để nó chóng tái sinh!” ông giải thích. Ông vốn tin vào thuyết luân hồi của nhà Phật.
Sau đó, ông tiếp tục đi lom khom nhặt những cành khô rồi bẻ vụn nó ở khoảnh đất gần đó. Sự bình thản của bố già làm tôi sững sờ. Trong khi tôi cảm nhận sự sống trong chiếc lá đang rơi thì bố già coi nó như một cành khô, cần được giúp để chóng tái sinh. Tôi băn khoăn suy nghĩ, nhưng động tác của ông sao mà dứt khoát thế!
Từ đó tôi quan tâm nhiều đến những chiếc lá rụng. Mỗi chiếc lá rụng như có một tâm sự riêng. Thấy người nào sống với nhiều niềm u uẩn, tự nhiên tôi lại muốn so sánh họ với những chiếc lá rơi.
Vào một buổi chiều tà khác, tôi đi dạo ở một con đường ven biển với hai người bạn Mỹ. Một người vừa quá tuổi hưu nhưng tâm không chịu hưu (lá vàng rơi không chịu chạm đất) nên đã xin và đang làm một công việc sau hưu trí. Người kia vừa trở về từ chiến trường Afghanistan và đang hồi sinh trong đời sinh viên (lá xanh tả tơi đang tự vá ở sân trường đại học).
Tôi đang vui chân rảo bước thì bỗng hai người bạn chậm lại phía sau. Tôi quay lại thì thấy họ dừng lại ở một ghế đá ven đường. Ngồi trên ghế đá là một phụ nữ người Mỹ đứng tuổi. Nhìn cách họ chào nhau bằng những cái ôm, rồi hỏi thăm nhau ân cần, tôi đoán được tình thân của họ với nhau. Anh bạn lớn tuổi giới thiệu tôi với người phụ nữ rồi anh hỏi tôi có vui lòng đi cùng với người phụ nữ về nhà rồi mới quay lại chỗ chúng tôi để xe hay không. Tôi vui lòng nhận lời. Trước khi đi, anh chỉ cho tôi xem chỗ dựa của ghế đá có khắc hai tên Andrew và Sean Harvell và kể rằng đây là tên hai người con trai của bà, Người em được điều động đi Iraq rồi tử trận ở Afghanistan trong khi người anh sống sót trở về từ chiến trường Afghanistan để cuối cùng chết đuối ở biển Long Beach. Người ta kể rằng đêm hôm ấy, anh đã ngồi thiền trước khi bơi lần cuối ở biển Long Beach.
Thì ra đây là một bà mẹ khóc con ngay trên ghế đá có khắc tên con mình. Nhìn khuôn mặt hằn nét đau khổ của bà, tôi nghĩ đây là một chiếc lá vàng trời bắt sống để than khóc lá xanh. Cảnh này đầy rẫy trong lịch sử VN, vẫn còn đọng lại trong câu ca dao:
Lá vàng còn ở trên cây
Lá xanh rụng xuống, trời hay chăng trời.
Trên đường đi, tôi hơi giữ khoảng cách để ba người Mỹ tiếp tục câu chuyện đang dở dang. Đến trước khu nhà bà ở, bà mời vào uống trà. Người bạn lại hỏi tôi có bằng lòng vào một chút không. Tôi vẫn vui vẻ nhận lời, không ngờ “một chút” ấy cuối cùng kéo thành cả tiếng đồng hồ. Trong một tiếng đồng hồ, bà kể lể về hai đứa con trai của mình. Bà là một người mẹ độc thân (single mom), đã một mình nuôi hai đứa con trai. Thằng em, Andrew, có óc hài hước luôn được bạn bè tán thưởng vì nó có tài làm ai đang muốn khóc cũng phải cười. Ngoài chiến trận, nó được mệnh danh là người lính có trái tim sư tử. Tử trận vào năm 26 tuổi (2011), nó đã là chồng và cha của hai đứa con. Thằng anh, Sean, khi qua đời vào năm 33 tuổi (2016), đang là “gà trống” nuôi một đứa con gái. Bà kể hồi Sean học trung học, bà thường xuyên bị nhà trường gọi đến “mắng vốn” vì thằng con vô kỷ luật. Trên chiến trường, các chiến hữu kể rằng nó cuồng nhiệt như một trận cháy rừng. Ngày giải ngũ, nó về quê nhà Long Beach và nghênh ngang cưỡi chiếc Harley Davidson đi cùng trời cuối đất. Nghênh ngang như nó, chiến trường phải buông tha! Vậy mà sóng nước Long Beach không tha. Khi anh bạn Mỹ báo cho tôi biết tin Sean chết đuối, tôi sững người. Không lẽ anh ta không biết bơi?
“Anh ta bơi rất giỏi,” bạn tôi khẳng định, “nhưng anh hay bị chứng co giật, hậu quả của nhiều năm ngoài chiến trận. Có lẽ đêm hôm ấy anh bị co giật trong khi bơi không xa bờ lắm.”
Từ giã bà mẹ, chúng tôi ra về, lòng buồn vời vợi. Giọng kể chuyện thẫn thờ của bà và những thớ thịt sụp trên khuôn mặt bà đã vẽ nên một cuộc đời đau thương. Bà là hiện thân của sự đau thương. Cha của hai đứa con bà không nhìn chúng. Cuộc đời của tụi nó bà không định đoạt được.
Ngày nay người mẹ độc thân và không con đang sống một mình trong một căn phòng thuê ảm đạm.
Nhưng hình ảnh của bà trong tâm tôi không gắn liền với căn phòng ấy, mà gắn với ghế đá trên bờ biển Long Beach có khắc tên hai đứa con trai chết trẻ của bà. Đó là hình ảnh một chiếc lá vàng còn thở ngồi thương tiếc hai chiếc lá xanh đã bị khói lửa và sông nước cuốn đi.
Trời hay chăng trời?
Tôi tự hỏi nếu bà hiện thân thành một chiếc lá vàng bay vật vờ trước mặt bố tôi, thì liệu ông Thiền Sư Bố của tôi có đủ huệ nhãn để với tay bắt chiếc lá vàng, rồi đạp nó dưới chân? Chiếc lá vàng này cũng rất cần được tái sinh.
Feb 26, 2018
THE LEAF
by Khanh Doan
I saw it in the park one yellow late afternoon, when the autumn weather was getting chilly. I was, then, wandering with my father. With a magazine in one hand, I assigned the reading task to one eye of mine, while directing the other to the vast scenery of Nature. The leaf struck my eyes, seemingly at its own will. I first thought the fall was recent, but then I had the feeling that it had lasted for a while. Actually, the leaf was fumbling with its light weight, moving up and down or hovering around, now reluctantly then with a stronger will. It was obviously delaying an expected landing in spite of the still atmosphere of that windless afternoon. I was almost frozen by the sudden perception that the withered leaf had a soul of its own. As I saw my father come near, I called out to him:
“Dad, look at that leaf!”
My dad raised his eyes to the leaf, then quietly moved to it, reached for it, dropped it to his feet, then instantly stepped on it. The leaf was no more but there was no emotion on his face. “Let it reincarnate,” he explained. He had always believed in the Buddhist concept of reincarnation. After that, he continued to stoop to the ground, looking for dry branches. His indifference stunned me. While I perceived life in the leaf, my father simply saw it as something not so different from a dry branch that needed help toward reincarnation. I kept pondering about his brisk gesture in terminating the leaf.
Since then, I began to take interest in falling leaves. Each of them seemed to have a story to confide. Whenever I met someone with a melancholic mind, I instantly visualized them as a falling leaf.
In another late afternoon, I walked along a seaside road with two American friends. One of them just retired from his 40-year-old job to realize that retirement did not fit him. So he got himself a post-retirement job (a falling yellow leaf that refused to touch the ground). The other was a young veteran who just came back from the Afghanistan war and was living again as a university student (a torn-out green leaf in the process of self-repair on a university campus).
I was cheerfully matching my steps with those of my friends’ when they suddenly slowed down and lagged behind me. I turned back and saw that they had stopped by a bench. Sitting on it was a lovely American lady. From the way they hugged and made inquiries about each other, I could guess how closely they knew each other. The older of the two friends introduced me to her, then asked me if I was willing to walk the lady home with them before walking together to our cars. I was. Before we left, he showed me the two names engraved on the back of the bench: Andrew and Sean Harvell.
They were both the lady’s sons. I was then informed that the younger had been deployed to Iraq, then died in action in Afghanistan, while his older brother drowned in their hometown of Long Beach after surviving numerous deployments in Afghanistan. He was said to have meditated on the beach that night before his fatal swim in the ocean.
So, here was a mother remembering her sons on the very bench where their names were engraved. My heart ached for her. She was the yellow leaf destined to outlive and lament two green fallen leaves. This was not uncommon in the history of Vietnam, as related in the folk poem:
The yellow leaf remained on the tree
While, didn’t God know it, the green ones were falling!
As we resumed the walk, I discreetly kept a distance so the three Americans could pursue their unfinished exchanges. In front of her home, she asked if we had “a minute” to spare for tea. Again, my friend asked me if I could. I would love to.
It turned out that the expected “minute” had stretched to be an hour. She spent that hour telling us about her sons. As a single mom, she was the only parent to raise them with her teacher’s salary. Andrew, the younger one, was very popular among his friends because of his exquisite sense of humor. He could easily make people laugh till they were in tears. Yet, in battles, he was said to be a soldier with a lion’s heart. When he lost his life at 26, he was married with two children. His older brother, Sean, was 33 when he passed away. He was then a “single dad” raising his little girl. His mother remembered him as a trouble-maker in high school. She was often asked to go meet his teachers, who endlessly complained about his lack of discipline. In battles, though, he was described by his fellow soldiers to be as wild as a forest fire. After being discharged from Air Force Special Operations, he came home to Long Beach and was seen in every corner of his home city on his motorcycle he built from scratch. Wild as he was, the war had spared his life. Yet, the waters off Long Beach did not. When my American friend wrote to me that he drowned down the bluff from his mother’s home, I was absolutely shocked. Couldn’t he swim?
“He was a very good swimmer,” my friend affirmed, “he suffered from seizures as a result of the years of combat and had a seizure while swimming not far from shore.”
Parting with Sean and Andy’s mother, we quietly walked back to our cars, drowned in deep sadness. In our mind, her face drew a clear-cut picture of a proud mother dealing with an insurmountable loss. As her boys had never had a father in their lives, she remained their home base, especially while they were fighting in the most dangerous spots in the world.
I will always connect the boys’ mother with the bench where her sons’ engraved names are overlooking daily sunsets. And, like Jane, I will be grieving over fallen green leaves, as if they were blown away by the fires of war and swept off in the seemingly eternal Pacific Ocean.
Didn’t God know it?
If Jane was transformed into a yellow leaf hovering in front of my Zen-influenced father, I wondered, would he have enough insight to reach for the leaf, drop it to the ground, then tread it under his feet? Would he manage to reunite a mother and her sons in reincarnation?
Feb 26, 2018